គុណរបស់ទាន
ទានចិញ្ចឹមបុត្របរិសុទ្ធក្នុងផ្ទៃ……………..រហូតដល់ថ្ងៃបុត្រថ្លៃចាកគភ៌
ទានចិញ្ចឹមស្មោះទឹកដោះបបរ…………….កូនរស់បានល្អព្រោះធម៏សប្បុរស។
ទានថ្វាយដល់សង្ឃផ្ចង់ឧទ្ទិសទាន……….ប្រេតរួចពីឃ្លានព្រោះទានរំដោះ ទានជាទេវធម៌លម្អសប្បុរស……………….ទានមានចិត្តស្មោះសង្រ្គោះជីវិត។
ទានគឺជាទ្រព្យជាប់តាមសន្តាន……………ជាមិត្តរួមប្រាណឆ្លងភពងងឹត ទានកាច់បំបាក់មោហៈក្នុងចិត្ត…………….បានត្រាស់ដឹងពិតដ្បិតទានបារមី។
ហៃកូនប្រុសស្រីគប្បីចាំទុក………………..គុណម្តាយឪពុកទានាធិបតី កូនដឹងមង្គលសាមសិបប្រាំបី……………..ចៀសកម្មអប្រីយ៏ផុតភ័យអបាយ។
គុណមាតាបិតា
ស្រង់ពីសៀវភៅ គិហិបដិបត្តិ ធម្មទាន
១. បពិត្រលោកអ្នកមាតាបិតា
កូននឹកខ្លោចផ្សាពេកអម្បាយ
តាំងពីកូនកើតមានរូបកាយ
អ្នកតែងខ្វល់ខ្វាយថែរក្សា ។
២. ឱះឱម្ចាស់ថ្លៃវិសេសលន់
អ្នករងទុក្ខធ្ងន់ពន់ពេកណា
អ្នកខំបីបមកូនស្ងួនភ្ងា
ពុំអាចពណ៌នាឱ្យអស់បាន ។
៣. ហេតុនេះកូនសូមផ្គងអញ្ជលី
លើកហត្ថទាំងពីរបន្ទន់ប្រាណ
គោរពបាទាព្រះក្សេមក្សាន្ត
ទោសខុសប៉ុន្មានសូមប្រណី ។
៤. ម្ចាស់អើយកាលកូនទ្រហោយំ
អ្នកស្ទុះមកថ្មមត្រកងបី
ច្រៀងបំពេរកូនដោយប្រិមប្រិយ
ដោយចិត្តមេត្រីផ្តេកកូនណា ។
៥. ទឹកមាត់ទឹកមូត្រលាមកផង
ទាំងគ្រឿងសៅហ្មងផងនានា
អ្នកចាប់អ្នកកាន់អ្នកស្រវា
លាងដោយហត្ថាឥតជិនឆ្អន់ ។
៥. បពិត្រអ្នកម្តាយមានករុណា
បិតាមានគុណវិសេសលន់
កូនសូមគោរពព្រះគុណធ្ងន់
សូមព្រះសោភ័ណបានក្សេមក្សាន្ត ។
៦. ហេតុនេះកូនសូមឧទ្ទិសផល
តម្កល់ចេតនាដ៏ក្លាហាន
ទានសីលភាវនាដែលកូនបាន
សាងធ្វើប៉ុន្មានជូនទៅអ្នក ។
៧. សូមលោកទទួលដោយសោមនស្ស
ចិត្តកូនត្រង់ស្មោះចំពោះអ្នក
ដូចកូនបានពោលពាក្យសច្ចៈ
សូមជូនទៅអ្នកគ្រានេះហោង ។
ច្បាប់ព្រះរាជសម្ភារ (រាជនេតិ)
ច្បាប់ព្រះរាជសម្ភារ (រាជនេតិ)
(បទកាកគតិ)
១.ហៃសាធុជនផង នេះគឺបំណង បទបាលីថា
គម្ពីររសធម៌ អាណាក្រិត្តិកា គួរគប្បីមហា ជនផងត្រងត្រាប់ ។
២.ធម៌នេះដំបូន្មាន រួមរក្សាប្រាណ ឱ្យបានក្តីគាប់
ដ៏លោកបរលោក ហៅរស់ពុំស្លាប់ ធម៌នេះជាច្បាប់ ក្តីគាប់បរិយាយ ។
៣.កុំទុកចិត្តបរទេស កុំទុកចិត្តអភិនេស្រ្កម៍(១) កុំទុកចិត្តអភិប្រាយ
ប្រើស្ទំ(២)រែងខ្ពស់ រំពឹងឱ្យឆ្ងាយ ស្តាប់ពាក្យបរិយាយ បណ្តិបមេជី(៣) ។
៤.កុំងឿងដោយខ្យល់(៤) កុំឱនពាក្យពល កុំខ្វល់ដោយស្រី
កុំកាន់ពិសយង់ គប់នឹងស្រី្ត សមណជនជី កុំឱ្យក្តីត្រូវ ។
៥.កុំនៅញ៉ាំងឈ្លោះ កុំស្តាប់អសុរោះ កុំស្តាប់អាស្រូវ
កុំដើរពានស្កុន កុំស្កាត់ច្រកផ្លូវ កុំធ្វើស្រែស្រូវ នៅផ្លូវដំរី ។
៦.ផ្អែមពីរប្រការ ចំណីនៅដាល(៥) កុំអាលឱ្យឆី
ផ្អែមមួយពាក្យពាល រែងរាលរកក្តី ផ្អែមមួយពាក្យស្រី ស្រដីមាយា ។
៧.ពាក្យគ្រូរែងរឹង ស្រារែងស្រវឹង ពុំដែលពិសា
ពាក្យពិតរែងស្លែង ពុំពិរោះថា បណ្តិបមេបា រែងថាពុំគាប់ ។
៨.ខ្លៅរែងស្អប់ចេះ ខ្សត់ឥតចំណេះ ស្អប់អ្នកមានទ្រព្យ
ស្រីស្រាលប្រចណ្ឌ រែងស្អប់ខ្ញុំគាប់ ពាលពិតឥតច្បាប់ រែងស្អប់ប្រដៅ ។
៩.ចង់បុណ្យបានបាប ចចើងចង់លាភ រែងបាត់ធនទៅ
មានៈបាត់មិត្ត ឥតអ្នកជាផៅ ក្រេវក្រោធឃោរឃៅ រមែងបាត់អង្គ ។
១០.ស្វែងគាប់បានយស ចង់ស្វែងរបស់ ប្រើចេះផ្គត់ផ្គង់
ចង់ធំកុំអួត ដើមមានពូជពង្ស ចង់ឱ្យខ្លួនត្រង់ ប្រើផ្គាប់អ្នកមុខ ។
១១.ខ្លែងហើរត្បិតខ្យល់ នាយថ្កើងត្បិតពល រក្សាឱ្យសុខ
ទ្រព្យគង់ត្បិតស្រី ចេះសំចៃទុក ផ្ទះធំស្រណុក តិ្បតភរិយាជា ។
១២.បាត់យសត្បិតខ្ជឹល បាត់ញាណទានសីល ត្បិតសេពសុរា
ប្រមាទបាត់បុណ្យ ខឹងបាត់ប្រាជ្ញា លេញលេងដៀលថា បាត់ឥរិយាគាប់ ។
១៣.អត់ឱនឥតទោស ធ្វើចិត្តសណ្តោស បង្កើតជាទ្រព្យ
មេត្រីជាញាតិ រក្សាដល់ស្លាប់ ចៀសក្តីពុំគាប់ ជាគន្ធពិដោរ ។
១៤.ទឹកបាក់ទៅទាប បុណ្យបាត់ត្បិតបាប លាភបាត់ត្បិតឃោរ
ទឹកថ្លាត្បិតរលក ពុំយល់ស្រមោល ទោសកើតត្បិតពោល ល្មមមាត់ឈ្លានពាន ។
១៥.ខ្លៅរែងស្អប់ប្រាជ្ញ នាអ្នកខ្លួនខ្លាច រែងធ្វើជាហ៊ាន
ខ្សត់ខ្សោយស្មុតទ្រុត រែងធ្វើជាមាន អ្នកឥតសន្តាន រែងមើលងាយគេ ។
១៦.ទាហានថ្កើងត្បិតសឹក ធ្វើស្រែត្បិតទឹក ត្រីកពលត្បិតបាយ
សិស្សប្រាជ្ញត្បិតគ្រូ ជេរពោលដំវាយ ពលជាត្បិតនាយ ហ្វឹកហ្វឺនខះខំ ។
១៧.រៀនក្តីគួរគិត ចាស់ឥតប្រព្រឹត្ត នូវប្រែច្រឡំ
អ្នកជាៗកាច តូចប្រែជាធំ ពង្សពូជឧត្តម ច្រឡំជារាស្រ្ត ។
១៨.ឃើញសេះជាលា ក្ងានជាទា ពពាយជាទាស
សំណង់ជាប្រាក់ ស្ពាន់ធ្លាក់ជាមាស បង្កួយជាជាស កប្បាសជាគរ ។
១៩.ហេតុនេះគួរគិត គួររិះរកហិត ដឹងរសគន្ធ
ពិដោរអសុដោរ ពិសា-សាទរ ហឹកហើយគប្បីប- រិភោក្តាក្តិត ។
២០.ល្គឹកឮពាក្យពេចន៍ សាកសួររកសាច់ សន្តានព្រេងព្រឹទ្ធ
រករិះកល់អ្វី សុចរិតទុច្ចរិត ហើយហោងគួរគិត ឱ្យដឹងខ្ពស់ទាប ។
ស្រង់ពីសៀវភៅ វចនានុក្រម សុភាសិតខ្មែរ អធិប្បាយ របស់លោក លី ថៃលី
(១) អភិនេស្រ្កម៍(បព្វជិត),
(២)ស្ទំ(ទាប,បន្តិចៗ),
(៣) បណ្តិបមេជី(ពាក្យទូន្មានមេបា,ជីដូនជីតា)
(៤) កុំងឿងដោយខ្យល់ ៖ កុំងឿងព្រោះសំដីគេនិយាយព្យូហ៍ឲ្យភ័ន្តគំនិត ។
(៥) ចំណីនៅដាល កុំអាលឱ្យឆី គឺចំណីដែលកំពុងក្តៅខ្លាំងកុំអាលស៊ី ។
ព្រះរាជសម្ភារ ដោយលោក លី ថៃលី
បារាំងអប្បលក្ខណ៍ វាចោមបាញ់អ្នក ព្រះរាជសម្ភារ
ពីលើចុងត្នោត ពុំកោតចេស្តា អ្នកយកហត្ថា រារាំងខាំងឃាត់ ។
******
សាធុសម្ទាយ កុំបីរាយមាយ នឹងក្តីកាមា
នាំឱ្យវង្វេង ក្នុងវដ្តសង្សារ ស្លាប់ទៅកាលណា បានសោយតែទុក្ខ ។
ព្រះហេតុតែស្រ្តី នាំឱ្យអប្រិយ ដូចត្រីក្នុងភក់
បើបុរសផង ចង់ឆ្លងនរក កុំធ្វើវីវក់ ដូចខ្ញុំច្នេះណា ។
ពីព្រោះកាមេ ឥលូវទាល់តែ ក្សីណក្ស័យជីវា
សូវស្លាប់ទៅគាប់ ឱ្យជាប់ធម្មា សូមអស់ទេវា ជួយជាទិព្វញ្ញាណ ។
ទើបព្រះភូមិន្រ្ទ នារាយណ៍ធិបតិន្រ្ទ ទ្រង់អធិដ្ឋាន
ពីនេះទៅមុខ ខ្ញុំសូមឱ្យបាន ជាព្រះពុទ្ធញ្ញាណ នាំសត្វទាំងឡាយ ។
ឱ្យអ្នកទាំងពួង ជាទាហានហ្លូង នាំយកទៅថ្វាយ
ព្រះបិតុលា បានជា្របអធិប្បាយ កុំឱ្យរាយមាយ នឹងក្តីកាមេ ។
******
ទេវតាអើយចង្អៀតចិតអ្វីម្ល៉េះ ជួបចូលខែនេះចេះតែផ្សារ
រសាប់រសល់ខ្វល់ចិន្តា ចង្អៀតឱរាគ្នានហៅស្បើយ ។
ធ្វេសធ្វេវិញ្ញាណគិតកនិដ្ឋា អនិច្ចាវេទនាឱកម្មអើយ
ពុំគួរបើមកដូច្នេះឡើយ ទេព្តាអើយពុំទ្រង់មេត្តាសោះ ។
ឯមនុស្សលោកិយនៅក្នុងដែន សល់សែនហៅពេញឥតសប្បុរស
រីត្រង់ទេវតាដែលទ្រង់យស ប្រែចិន្តាអស់ដូចមនុស្សដែរ ។
រឿងនេះព្រះរាជសំភារក្ស័ត្រ កាលប្រាសព្រាត់អគ្គកនិដ្ឋា
ស្តេចទ្រាំទុក្ខម្នេញពេញឱរ៉ា ក្តៅផ្សាស្ទើរបង់ព្រះជន្មា ។
អនិច្ចាក្សត្រមកក្រុងក្រៃ ព្រះទ័យអាល័យពនិតា
អស់ព្រះជន្មទៅទុកវាចា ឱ្យអគ្គកនិដ្ឋាទតឯក្រោយ ។
វេទនាគ្រានេះព្រះទ័យក្សត្រ ព្រួយព្រាត់ឈឺផ្សាព្រះទ័យផ្ចង់
ឥតអ្នកណាមួយជួយព្រះអង្គ ស្តេចបង់ព្រះជន្មដោយសត្យា ។
******
ទ្រង់ព្រះរាជនិពន្ធរួចហើយ ព្រះអង្គក៏ទំលាក់ស្នារព្រះហស្ថនេះពីចុងត្នោតចុះមក ។
ពេលនោះ ទាហានព័រទុយហ្គេស ដែលបារាំងកេណ្ឌមកនៅស្រុកខ្មែរ បានថ្វាយគ្រាប់មាស ត្រូវព្រះអង្គធ្លាក់ពីលើចុងត្នោត សុគតពេលនោះទៅ ។
ស្រង់ពីសៀវភៅ វចនានុក្រមសុភាសិតខ្មែរ អធិប្បាយ របស់លោក លី ថៃលី
♥បេះដូងខ្មែរ♥ 