សម្តេច ប៉ាន អ្នកនាំធម្មយុត្តិកនិកាយចូលស្រុកខ្មែរ
ប្រវត្តិសាស្ត្របានកត់ត្រាថា ប្រទេសយួន និង សៀម តែងតែមានបំណងចង់លេបត្របាក់ ប្រទេសខ្មែរហើយពួកគេមិនដែលបានបោះបង់មហិច្ឆតានេះចោលឡើយ រហូតដល់មានពេលខ្លះនាំអោយប្រទេសទាំងពីរនេះច្បាំងគ្នាដណ្តើប្រទេស កម្ពុជាក៏មាន ។ ពួកគេតែងតែមើលមកប្រទេសខ្មែរថា ជាសាច់មួយដុំដ៏ទាក់ទាញនូវតម្រេក និង គំលានរបស់ពួកគេ ជាកម្មវត្ថុនៃការដណ្តើមគ្នា ។ ពួកគេតែងតែប្រើគ្រប់មធ្យោ បាយគ្រប់រូបភាព ដែលក្នុងនោះមានការបញ្ឈឺ បញ្ឆោត សំលាញ់ សំលុត សំលាប់ ដើម្បីយកប្រទេសកម្ពុជា ជាចំណុះរបស់ពួកគេរៀងៗខ្លួន ។
ជាច្រើនរជ្ជកាល ប្រទេសកម្ពុជាមិនមានឯករាជ្យម្ចាស់ការលើខ្លួនឯងឡើយ ។ សន្ធិសញ្ញា រវាងសៀម និង យួន ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៨៤៥ បានស្រុះស្រួលគ្នាប្រគល់រាជបល្ល័ង្កខ្មែរមកថ្វាយព្រះករុណា អង្គឌួង ។ ប្រទេសទាំងពីរនេះ នៅតែមិនបានបោះបង់បំណងក្នុងការលេបត្របាក់ស្រុកខ្មែរដដែល ។ តាមរយៈព្រះពុទ្ធសាសនាធម្មយុត្តិកនិកាយ ជាវិធីដ៏ស៊ីជំរៅមួយដែលប្រទេសសៀមប្រើដើម្បីបញ្ជ្រាប មនោគមន៍វិជ្ជាមកក្នុងគំនិតខ្មែរគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ ដែលចាប់ផ្តើមចេញពីថ្នាក់កំពូលនៃជាតិគឺព្រះរាជា និង រាជវង្សានុវង្សចុះមក ។
ព្រះពុទ្ធសាសនាធម្មយុត្តិកនិកាយត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅប្រទេសសៀម ដោយព្រះចៅមង្គដ (រាមាទី៤) នៃប្រទេសសៀមនៅ ឆ្នាំ១៨៣៣ ។ ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះផ្នែកព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាន ឬ ថេរវាទ ហើយមុនឡើងគ្រងរាជ្យ ព្រះអង្គបានសាងផ្នួសរយៈពេល ២៧ព្រះវស្សា ( ១៨២៤-១៨៥១ ) ។ និកាយនះត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងយុទ្ធនាការធ្វើវិសុទ្ធិកម្ម ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលមានជនប្លមជាច្រើននាំយកលទ្ធិផ្សេងៗមានលទ្ធ ព្រហ្មញ្ញជាដើម និង មានអ្នកបួសក្លែងក្លាយ មិនគោរពវិន័យមកជ្រកកោនបន្លំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ។
ទស្សនៈខ្លះ បានលើកឡើងថា ដោយសាររាជវង្សសៀមយល់ថា ពួកខ្លួនជារាជវង្ស ត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់មិនគប្បីថ្វាយបង្គំព្រះសង្ឃដែលចេញមកពីត្រកូល រាស្ត្រសាមញ្ញឡើយ ទើបនិកាយនេះត្រូវបានបង្កើត ឡើងសម្រាប់ជាទីគោរពបូជារបស់ព្រះរាជវង្សានុវង្សជាពិសេស ហេតុនេះទើបអ្នកខ្លះយល់ថា ធម្មយុត្តិកនិកាយ ជាព្រះពុទ្ធសាសនារាជវង្សសៀម ហើយសម្រាប់តែរាជវង្សានុវង្សនិងឧត្តមមន្ត្រី ។
បន្ទាប់ពីព្រះបាទអង្គឌួង ឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិ នាឆ្នាំ១៨៤៨ មក ទ្រង់បានរៀបចំប្រទេសកម្ពុជា ដ៏សែនខ្ទេចខ្ទាំដោយសារសង្គ្រាមស៊ីវិល និង សង្គ្រាមញោះញង់ឈ្លានពាននេះឡើងវិញ ។ វត្តអារាម និង គម្ពីរក្បួនច្បាប់ផ្សេងៗត្រូវបានបំផ្លាញស្ទើរទាំងស្រុង ។ ប្រទេសកម្ពុជាពុំមានគ្រឹះស្ថានអប់រំត្រឹមត្រូវ ហើយក៏ពុំមានបណ្ឌិតបញ្ញាវ័ន្តគ្រប់គ្រាន់ឡើយ ។
ភិក្ខុ ប៉ាន ជាបញ្ញាវ័ន្តសង្ឃខ្មែរមួយរូបដែលបានភៀសទៅជ្រកកោនសិក្សាផ្នែក ព្រះ ពុទ្ធសាសនា នៅប្រទេសសៀម ហើយជាសិស្សរបស់ព្រះចៅចមក្លាវ ដែលកាល នោះព្រះរាជាសៀមអង្គនេះនៅទ្រង់ ជាបព្វជិត ។
ថ្ងៃអង្គារ ទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ១៨៥៣ ព្រះបាទអង្គឌួង បានបញ្ជាខ្ញុំរាជការដឹកនាំដោយឧកញ៉ាយមរាជ ម៉ុក និង ឧកញ៉ាចក្រី មាស ទៅគាល់មហាក្សត្រសៀមនៅទីក្រុងបាងកក សូមអោយទ្រង់ បញ្ជូនព្រះសង្ឃខ្មែរមួយរូបដែលមានចំណេះវិជ្ចាជ្រៅជ្រះផ្នែក ព្រះពុទ្ធសាសនាមកស្រុកខ្មែរវិញ និង គម្ពីរព្រះត្រ័យបិដក ( គម្ពីរព្រះវិន័យ, ព្រះសូត្រ និង ព្រះអភិធម្ម ) មួយចប់ផង ដើម្បីពង្រស់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទអោយមានបទដ្ឋានឡើងវិញនៅប្រទេស ខ្មែរ ។
ព្រះចៅចមក្លាវ បានទទួលរាជសំណើររបស់ព្រះអង្គឌួងដោយក្តីរីករាយ ដោយទ្រង់ឈ្វេងយល់ថា នេះជាឳកាសដ៏ល្អកម្រមានក្នុងការបញ្ចូលឥទ្ធិពលមនោគមន៍ផ្នែក វប្បធម៌មកលើប្រទេសខ្មែរ ។ ឯកសារ ជាច្រើនបានអះអាងថាទាំងសៀមទាំងយួនសុទ្ធតែបានព្យាយាមជះឥទ្ធិពល មកលើព្រលឹងខ្មែរ តាមរយៈ ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺយួនបញ្ចូលតាមរយៈពុទ្ធសាសនាមហាយាន ខណៈសៀមបញ្ចូលតាមរយៈ ហីនយាន ។
ព្រះចៅចមក្លាវ បានបញ្ជូនព្រះមហា ប៉ាន ជាសិស្សរបស់ព្រះអង្គតាម សំណូមពររបស់ព្រះបាទ អង្គឌួង ។ ហេតុនេះព្រះពុទ្ធសាសនាធម្មយុត្តិកនិកាយ បានមកចាប់បដិសន្ធិនៅប្រទេសកម្ពុជា តាម រយៈព្រះភិក្ខុមហា ប៉ាន ចាប់ពីពេលនោះមក តាមសំណើររបស់ព្រះបាទអង្គឌួង និង ជាមហិច្ឆតារបស់ ព្រះចៅចមក្លាវ នៃក្រុងសៀម ក្នុងការគ្រប់គ្រងព្រលឹងងខ្មែរ ។
នាក្រុងឧដុង្គ ព្រះមហា ប៉ាន បានឡើងសមណៈស័ក្តយ៉ាងលឿន រហូតបានក្លាយជាសម្តេច ព្រះសង្ឃរាជគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយនៃប្រទេសកម្ពុជា នាឆ្នាំម្សាញ់ នពស័ក ព.ស ២៤០១ គ.ស ១៨៥៧ មានគោរមងារជា សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ហើយព្រះអង្គបង្គាប់អោយទូលឆ្លើយនឹងព្រះអង្គ ដោយរាជស័ព្ទ ( ពាក្យសម្រាប់ស្តេច ) ។
សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី បញ្ញាសីលោ ប៉ាន ប្រសូត្រនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ១ រោច ខែកត្តិក ឆ្នាំចរ អដ្ឋស័ក ព.ស ២៣៧០ គ.ស ១៨២៦ នៅភូមិព្រែកព្រះស្តេច ខេត្តបាត់ដំបង ។ ឯកសារនានាមិនបានប្រាប់នាម នៃ មាតា បិតារបស់ព្រះអង្គឡើយ ប៉ុន្តែបាននិយាយថា ស្រុកកំណើតរបស់មាតាបិតា នៅ ស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ ហើយបានភៀសទៅនៅខេត្តបាត់តំបងដោយសារស្រុកទេសមានចលាចល ។
ឆ្នាំរកា នពស័ក ព.ស ២៣១៨ គ.ស ១៨៣៧ កុមារ ប៉ាន បានចូលបួសជាសាមណេរ ក្នុងគណៈមហានិកាយ នៅវត្តពាធិ៍ ឃុំសង្កែ ខេត្តបាត់តំបង ។ សាមណេរអនាគតសម្តេចសង្ឃអង្គនេះ បាននិមន្តទៅគង់នៅវត្តសាកេត ក្រុងថេព ប្រទេសសៀម រហូតដល់វ័យ២១វស្សាបានបំពេញឧបសម្បទា ជាភិក្ខុក្នុងគណៈមហានិកាយ ។ គង់នៅអារាមនេះបាន៤វស្សា ក៏ត្រូវបានក្រុមម៉ឺន ភូវឌិន ជាជីដូននាំ ទៅថ្វាយសម្តេចព្រះចមក្លាវ ដែលកាលនោះព្រះចមក្លាវកំពុងទ្រង់ព្រះផ្នួសនៅឡើយ ។ ភិក្ខុអនាគត ក្សត្រសៀមអង្គនេះ បានអោយភិក្ខុ ប៉ាន ស្នាក់នៅសិក្សាក្នុងតំណាក់ចៅឃុនព្រះញាណរក្ខិត សុត ជាព្រះចៅអធិការវត្តបរមនិវេសន៍គណៈធម្មយុត្ត ។
ថ្ងៃ១រោច ខែអាសាធ ឆ្នាំរកា ឯកស័ក ព.ស ២៣៩៣ គ.ស១៨៤៩ ក្នុងវ័យ២៤វស្សា ព្រះភិក្ខុ ប៉ាន បានបំពេញឧបសម្បទាម្តងទៀតក្នុងគណៈធម្មយុត្ត ដោយមានសម្តេចព្រះចមក្លាវជាព្រះឧបជ្ឈាយ៍ ហើយទទួលបាននាមបញ្ញត្តិថា បញ្ញាសីលោ ។
សៀវភៅព្រះរាជជីវប្រវត្តិសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ បានអះអាងថា ព្រះមហាបញ្ញាសីលោ ប៉ាន បាននិមន្តមកដល់ស្រុកខ្មែរនៅឆ្នាំខាល ឆស័ក ព.ស ២៣៩៨ គង់នៅវត្តសាលាគូ ( វត្តអំពិលបី ) ក្រុងឧដុង្គ ។ ឯកសារនានានៅមានភាពមិនទាន់ចុះសម្រុងគ្នាខ្លះ នៃ កាលបរិច្ឆេទនេះ ។ ទោះយ៉ាងនេះក្តី យើងកត់ចំណាំឃើញថា ភាពខុសគ្នានៃខែ នាំអោយឆ្លងចូលឆ្នាំថ្មី ។ មួយសោត អាចមកពីអ្នក ចងក្រងមិនបានបែងចែកអោយដាច់ដោយឡែកពីគ្នានូវកាលបរិចេ្ឆទនៃការ ដែលព្រះករុណា អង្គឌួង បញ្ជា រាជប្រតិភូខ្មែរទៅក្រុងបាងកក ដើម្បីសុំនិមន្តបញ្ញវ័ន្តសង្ឃខ្មែរ, កាលបរិច្ឆេទនៃការនិមន្តមកដល់របស់ ព្រះភិក្ខុមហា ប៉ាន និង ការមកដល់នៃគម្ពីរព្រះត្រ័យបិដកមួយចប់មានសែសិបភាគពីប្រទេសសៀម ។ ទោះយ៉ាងណា ភាពខុសគ្នានេះមានរយៈពេលតែមួយឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ហេតុនេះយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ព្រះពុទ្ធសាសនាធម្មយុត្តិកនិកាយ ត្រូវបាននាំចូលមកស្រុកខ្មែរពីប្រទេសសៀមដោយព្រះភិក្ខុមហា ប៉ាន នៅ គ.ស ១៨៥៣ ឬ ១៨៥៤ តាមព្រះរាជសំណើររបស់ព្រះបាទអង្គឌួង ហើយក៏ជាផ្នែកមួយនៃ មហិច្ឆតារបស់ព្រះចៅចមក្លាវនៃប្រទេសសៀមក្នុងការគ្រប់គ្រងព្រលឹង ខ្មែរ ។
សៀវភៅឈ្មោះ “ព្រះពុទ្ធសាសនា / ទស្សនៈវិជ្ជាពិភពលោក” ទំព័រទី៧៣ និយាយថា ធម្មយុត្តិកនិកាយបានហូរចូលមក ប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៨៦៤ នោះជាកំហុសផ្នែកបច្ចេកទេសអក្សរ និង ភាពចន្លោះប្រហោងនៃការត្រួតពិនិត្យ ។ ដោយឡែកឯកសារជា ភាសាអង់គ្លេសនៅតាមគេហទំព័រ Wikipedia និយាយថា ព្រះករុណា នរោត្តម បានសុំនិមន្ត ព្រះមហាប៉ាន ពីស្រុកសៀម ហើយថា ព្រះមហា ប៉ាន បានមកគង់នៅវត្តបទុមវត្តី ក្រុងភ្នំពេញ ។ តាមរយៈការសិក្សា យើងយល់ថា ឯកសារនេះមិនត្រឹមត្រូវឡើយ ព្រោះបើសិក្សាដោយហ្មត់ចត់ទៅឃើញថា ព្រះករុណា នរោត្តម ( នាមដើម ព្រះអង្គ ម្ចាស់ច្រឡឹង ក្រោយមកមាននាមថា រាជាវតី ។ លុះពេលសាងផ្នួសត្រូវបានស្តេចសៀមដាក់នាមថា នរោត្តម គិតតាមរបៀបដាក់នាមនៃធម្មយុត្តិកនិកាយ ) បាននិមន្តសម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី ពីក្រុងឧដុង្គ វត្តសាលាគូ មកគង់នៅក្រុងភ្នំពេញ វត្តបទុមវតីរាជរារាម ដែលមានឈ្មោះដើមថា វត្តខ្ពបតាយ៉ង នៅពេលដែលព្រះអង្គបានបោះបង់ក្រុងឧដុង្គមានជ័យ មកកសាងក្រុងភ្នំពេញជាលើកទី២ នាឆ្នាំឆ្លូវ សប្តស័ក ព.ស ២៤០៨ គ.ស ១៨៦៥ ។ ពេលនោះព្រះករុណា នរោត្តម បានទាំង និមន្តសម្តេច ព្រះ សង្ឃរាជគណៈមហានិកាយ និល ទៀង ពីវត្តពុទ្ធប្រាង្គ មកគង់នៅវត្តឧណ្ណាលោមផង ។
សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី បញ្ញាសីលោ ប៉ាន ព្រះសង្ឃរាជគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយនៃប្រទេសខ្មែរ បានសោយទីវង្គតនៅថៃ្ងសៅរ៍ ៤រោច ខែមាឃ ឆ្នាំម្សាញ់បញ្ចស័ក ព.ស ២៤៣៧ គ.ស ១៨១៥ ក្នុងព្រះជន្មាយុ៦៧ ព្រះវស្សា ។
គេកត់ចំណាំបានថា រយៈកាលប៉ុន្មានទសវត្សបន្ទាប់ពីការមកដល់ប្រទេសខ្មែរនៃព្រះ ពុទ្ធសាសនា ធម្មយុត្តិកនិកាយ មានការកើតឡើងនូវវិវាទគ្នារវាង ព្រះសង្ឃ និង គ្រហស្ថគណៈមហានិកាយ ដែលមានស្រាប់ក្នុងស្រុកខ្មែរ និង ធម្មយុត្តិកនិកាយ ដែលទើបតែនាំចូលមកពីប្រទេសសៀម ។ ព្រះសង្ឃ និង គ្រហស្ថ នៃ ធម្មយុត្តិកនិកាយរិះគន់ព្រះសង្ឃមហានិកាយថាមានសីលមិនបរិសុទ្ធ មានភាពធូរលុងផ្នែកការប្រតិបត្តិវិន័យជាងព្រះសង្ឃធម្មយុត្ត ខណៈដែលព្រះសង្ឃ និង គ្រហស្ថគណៈ មហានិកាយ ចោទព្រះសង្ឃ និង គ្រហស្ថគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយថា ជាអ្នកក្បត់ជាតិ បំរើមនោគមន៍ វិជ្ជាសៀម ។ ទោះយ៉ាងណា បច្ចុប្បន្ន ស្ថានភាពបែបនេះហាក់ត្រូវបានខ្មែរបំភ្លេចចោលស្ទើរអស់ទៅហើយ ហើយគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ ក៏ជានិកាយសាសនាស្នេហាជាតិយ៉ាងពិតៗផងដែរ៕
♥បេះដូងខ្មែរ♥ 